Gần một thế kỷ trôi qua kể từ khi ông viết tác phẩm này, giá trị cốt lõi vẫn còn nguyên sức sống, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện cuộc cải cách hành chính sâu rộng. Cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy không chỉ là nhu cầu thực tiễn, mà còn là biểu hiện của bản lĩnh chính trị và tư duy kiến tạo vì dân, vì nước. Như Tổng Bí thư Tô Lâm từng khẳng định: “Chúng ta đang đứng trước vận hội lớn, trước cơ hội vươn mình mạnh mẽ của dân tộc”.

1. “Thà ít mà tốt” - Lời cảnh tỉnh vượt thời gian của Lênin

Năm 1923, trong hoàn cảnh sức khỏe suy yếu nhưng tâm trí vẫn hướng về công cuộc cách mạng, Lênin đã viết “Thà ít mà tốt” như một lời nhắn gửi cuối cùng đầy trách nhiệm. Tác phẩm thể hiện sự phê phán mạnh mẽ đối với bộ máy hành chính quan liêu, trì trệ, kém hiệu quả ở nước Nga Xô viết hậu chiến. Ông không ngần ngại khẳng định: “Bộ máy nhà nước của chúng ta là một trong những bộ máy tồi tệ nhất.”[1] 

Theo Lênin, không phải có nhiều cơ quan hay đông cán bộ là dấu hiệu của tiến bộ. Ngược lại, điều cốt lõi là chất lượng, là tính hiệu lực, hiệu quả và mối liên hệ chặt chẽ với nhân dân. Ông kêu gọi xây dựng một bộ máy gọn nhẹ, tinh nhuệ, nơi mỗi cán bộ phải “biết việc, làm được việc và tận tụy với nhân dân.”

Tư tưởng ấy đến nay vẫn là kim chỉ nam trong nỗ lực xây dựng nhà nước hiện đại, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và gần dân.

2. Việt Nam cải cách bộ máy - Từ nhận thức đến hành động cụ thể

Việt Nam từ lâu đã xác định công cuộc cải cách tổ chức bộ máy nhà nước là nhiệm vụ then chốt để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Tại Hội nghị Trung ương 6, khóa XII, hai nghị quyết mang tính chiến lược đã ra đời: Nghị quyết số 18-NQ/TW về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; và Nghị quyết số 19-NQ/TW về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả của các đơn vị sự nghiệp công lập.

Các nghị quyết này không chỉ thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng, mà còn đưa ra lộ trình cụ thể với mục tiêu rõ ràng: giảm đầu mối tổ chức, giảm khâu trung gian, tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, hiện đại hóa phương thức quản lý, lấy sự hài lòng của người dân làm thước đo.

Kết quả bước đầu rất đáng ghi nhận: hàng nghìn đơn vị sự nghiệp công lập đã được sáp nhập, giải thể; hàng chục nghìn biên chế được tinh giản. Song như Lênin từng nói, điều cốt yếu không nằm ở số lượng cắt giảm, mà ở việc bộ máy có trở nên tốt hơn, hoạt động hiệu quả hơn hay không.

3. Di sản Lênin và cuộc chiến chống quan liêu, hình thức

Một trong những cảnh báo sâu sắc nhất của Lênin là về chủ nghĩa quan liêu - căn bệnh nguy hiểm làm tha hóa bộ máy công quyền. Theo ông, cán bộ chỉ “ngồi bàn giấy” mà không “xuống cơ sở”, chỉ chăm chăm bảo vệ quyền lợi cục bộ thay vì phục vụ lợi ích nhân dân thì không xứng đáng là công bộc.

Việt Nam ngày nay cũng không tránh khỏi những biểu hiện đó: thủ tục hành chính còn rườm rà, tình trạng đùn đẩy trách nhiệm, “tham nhũng vặt”, “hành dân”... vẫn tồn tại ở không ít nơi. Do đó, cuộc cải cách hiện nay không chỉ là tổ chức lại bộ máy, mà còn là cuộc cách mạng về tư duy, đạo đức công vụ và phong cách làm việc của cán bộ, công chức.

Việc triển khai cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông”, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số toàn diện trong cung cấp dịch vụ công là hiện thực hóa nguyên lý “phục vụ chứ không cai trị”. Đó cũng là cách để phát huy tinh thần “thà ít mà tốt” trong thời đại số.

4. Trọng dụng người tài, tinh lọc đội ngũ – Ưu tiên chất lượng hơn số lượng

Lênin đặc biệt đề cao yêu cầu lựa chọn và trọng dụng người có năng lực thực chất. Với Việt Nam, trong bối cảnh hiện nay, yêu cầu về xây dựng đội ngũ cán bộ chất lượng cao càng trở nên cấp thiết.

Đảng ta đã xác định công tác cán bộ là “then chốt của then chốt”, trong đó đổi mới toàn diện từ khâu tuyển dụng, bổ nhiệm, đào tạo, đánh giá đến sàng lọc cán bộ. Việc tổ chức thi tuyển chức danh lãnh đạo, xây dựng vị trí việc làm gắn với khung năng lực, thực hiện đánh giá theo hiệu quả công việc… chính là cụ thể hóa yêu cầu “ít nhưng tốt.”

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Cán bộ phải là người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đối mặt với khó khăn, thử thách.” Một cán bộ tinh hoa có thể tạo ra giá trị gấp nhiều lần so với một tập thể đông mà yếu.

5. Tư duy lãnh đạo mới trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Việt Nam đang ở vào thời điểm bản lề - thời điểm của khát vọng phát triển, vươn lên thành quốc gia giàu mạnh, hùng cường. Để biến khát vọng đó thành hiện thực, yêu cầu đặt ra là phải có một bộ máy nhà nước thực sự tinh gọn, chuyên nghiệp, phục vụ nhân dân.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh: “Muốn đất nước phát triển, trước hết bộ máy phải chuyển động.” Đó là tư duy hành động, tư duy lấy hiệu quả làm trung tâm. Từ bỏ lối mòn “làm đúng quy trình” để chuyển sang “làm đến kết quả”, từ hành chính cứng nhắc sang năng động, phục vụ, kiến tạo.

Tinh gọn bộ máy trong bối cảnh hiện nay không đơn thuần là cắt giảm nhân lực hay sắp xếp lại tổ chức, mà là tạo lập một nền hành chính thông minh, linh hoạt, có khả năng đồng hành và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, ứng phó kịp thời với những biến động trong và ngoài nước.

Cuộc cách mạng hành chính này còn góp phần tạo nền tảng cho phát triển chính phủ số, nền kinh tế số, xã hội số - những trụ cột quan trọng để Việt Nam hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.

Tư tưởng “Thà ít mà tốt” của Lênin không chỉ mang giá trị lịch sử, mà còn có ý nghĩa thiết thực và cấp bách trong công cuộc đổi mới bộ máy nhà nước tại Việt Nam. Đó là sự kết tinh giữa lý luận và thực tiễn, giữa di sản tư tưởng và tầm nhìn chiến lược.

Cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy không đơn thuần là một chương trình hành chính, mà là một phần quan trọng trong hành trình đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mạnh mẽ, tự chủ, hội nhập sâu rộng. Xây dựng bộ máy “ít nhưng tốt” là lựa chọn khôn ngoan và cấp thiết - nơi nhà nước thực sự trở thành công cụ của nhân dân, vì nhân dân.

Đây cũng chính là điểm gặp gỡ giữa tư tưởng Lênin và khát vọng Việt Nam hôm nay: dựng xây một nền hành chính hiện đại, minh bạch, hiệu quả – xứng đáng với vận hội vươn mình của dân tộc trong thế kỷ XXI./.

TS. Việt Thái

Khoa Lý luận cơ sở, Trường Chính trị tỉnh Nghệ An

-------------------------