Lấy ý kiến nhân dân địa phương

Tại cuộc họp chiều 11.3 vừa qua, Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ thống nhất báo cáo Bộ Chính trị đề án sắp xếp để giảm 50% số tỉnh, thành và khoảng 60 - 70% số đơn vị hành chính cấp cơ sở (cấp xã) so với hiện nay. Sau khi Bộ Chính trị cho ý kiến lần thứ hai vào ngày 14.3 tới, Chính phủ sẽ tiếp tục tiếp thu, lấy ý kiến các tỉnh ủy, thành ủy, các cơ quan để hoàn thiện. Theo kế hoạch, đề án sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện và sáp nhập các xã sẽ được hoàn thành trước ngày 7.4, để trình T.Ư xem xét, quyết định vào trung tuần tháng 4.

Nếu đề án Bộ Chính trị trình được T.Ư Đảng thông qua, việc sáp nhập các tỉnh, sắp xếp lại các xã và xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp cơ sở, bỏ cấp huyện), sẽ phải thực hiện các quy trình, thủ tục để Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định theo thẩm quyền. Tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội hôm 11.3, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết việc bỏ cấp huyện sẽ phải sửa Hiến pháp và một số luật liên quan về tổ chức bộ máy. Việc sáp nhập các xã thuộc thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, còn sáp nhập tỉnh sẽ do Quốc hội quyết định trên cơ sở đề án được Chính phủ trình.

Điều 10 luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua tại kỳ họp bất thường thứ 9 (tháng 2), có hiệu lực từ 1.3, quy định cụ thể về trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính (sắp xếp, sáp nhập tỉnh, xã - PV). Theo đó, Chính phủ tổ chức xây dựng đề án sắp xếp, sáp nhập đối với cấp tỉnh trình Quốc hội. Đối với cấp huyện và cấp xã, UBND cấp tỉnh tổ chức xây dựng đề án sắp xếp, sáp nhập trình Chính phủ để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Luật cũng quy định rõ, hồ sơ đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính gồm: tờ trình, đề án về việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính. Cùng đó là báo cáo tổng hợp ý kiến nhân dân, ý kiến HĐND các cấp và các cơ quan, tổ chức liên quan. Hồ sơ còn bao gồm dự thảo nghị quyết của Quốc hội (đối với sáp nhập tỉnh) hoặc dự thảo nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (đối với sáp nhập huyện, xã).

Khoản 3 điều 10 luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 quy định rõ: đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính phải được lấy ý kiến nhân dân ở những đơn vị hành chính cấp xã chịu ảnh hưởng trực tiếp. UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm tổ chức lấy ý kiến nhân dân về chủ trương sáp nhập tỉnh, xã bằng các hình thức phù hợp theo quy định của Chính phủ.

Sau khi có kết quả lấy ý kiến nhân dân, cơ quan xây dựng đề án có trách nhiệm hoàn thiện đề án và gửi HĐND cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã ở các đơn vị hành chính có liên quan để xem xét, cho ý kiến. Đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính phải được thẩm định trước khi trình Chính phủ và được thẩm tra trước khi trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.

Việc lấy ý kiến nhân dân đối với sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính là thực hiện theo quy định tại Hiến pháp. Theo điều 110 Hiến pháp về đơn vị hành chính của chính quyền địa phương quy định: việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do luật định.

Tờ trình của Chính phủ về dự án luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) trình Quốc hội tại kỳ họp bất thường thứ 9 cũng cho biết việc luật quy định cụ thể về lấy ý kiến nhân dân và trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính để thể chế hóa Hiến pháp; đồng thời bảo đảm mục tiêu đơn giản hóa quy trình, thủ tục trong việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính, tạo thuận lợi cho việc tiếp tục sắp xếp đơn vị hành chính các cấp trong thời gian tới.

Liên quan đến việc lấy ý kiến nhân dân, ông Phan Trung Tuấn, Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ), cho hay hiện đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp đang trong quá trình xây dựng. Sau khi dự thảo trình Ban Chấp hành T.Ư cho ý kiến mới làm các bước tiếp theo. Một lãnh đạo Bộ Nội vụ cho biết thêm Bộ sẽ gấp rút hoàn thiện đề án tháng 3. Dự kiến, cuối tuần này đề án sẽ được báo cáo Bộ Chính trị, sau đó sẽ xin ý kiến các cơ quan có thẩm quyền và nhân dân.

Việc đặt tên phải mang tính kế thừa

Theo phương án được Đảng ủy Chính phủ thống nhất, sẽ giảm khoảng 50% số tỉnh, thành cả nước. Như vậy, từ 63 tỉnh, thành sẽ nghiên cứu sáp nhập để còn khoảng 31 - 32 tỉnh, thành.

Theo quy định tại luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) 2025, việc sáp nhập đơn vị hành chính ngoài tiêu chuẩn do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định, phải phù hợp với quy hoạch có liên quan đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đồng thời, phải bảo đảm lợi ích chung của quốc gia, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của chính quyền địa phương các cấp; phát huy tiềm năng, lợi thế nhằm thúc đẩy phát triển

KT-XH của đất nước và của từng địa phương. Cùng đó, luật nêu rõ việc sáp nhập đơn vị hành chính phải bảo đảm yêu cầu về quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; bảo đảm đoàn kết dân tộc, phù hợp với các yếu tố truyền thống lịch sử, văn hóa của địa phương; tạo sự thuận tiện cho nhân dân.

Tại Kết luận 127, Bộ Chính trị, Ban Bí thư cũng lưu ý ngoài căn cứ về quy mô dân số, diện tích, cần nghiên cứu kỹ quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương, chiến lược phát triển KT-XH, phát triển ngành. Cùng đó, phải tính đến mở rộng không gian phát triển, phát huy lợi thế, đáp ứng yêu cầu phát triển đối với từng địa phương và yêu cầu, định hướng phát triển của giai đoạn mới...

Tại phiên họp của Thường vụ Đảng ủy Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng nhấn mạnh yêu cầu việc sắp xếp đơn vị hành chính bên cạnh tiêu chí về diện tích tự nhiên, quy mô dân số, cần xem xét các tiêu chí về lịch sử, truyền thống, văn hóa, dân tộc, điều kiện địa lý, trình độ phát triển KT-XH, hạ tầng... Đặc biệt, việc đặt tên đơn vị hành chính cấp tỉnh phải có tính kế thừa; việc chọn trung tâm hành chính - chính trị phải cân nhắc các yếu tố lịch sử, địa lý, kết nối hạ tầng, không gian phát triển, quốc phòng, an ninh và hội nhập.

Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu với việc sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp là tăng cường thẩm quyền, nêu cao hơn nữa tính tự lực, tự chủ, tự cường của cấp địa phương; chính quyền gần dân hơn, sát dân hơn, giải quyết công việc cho dân thuận lợi hơn; mang lại lợi ích cho người dân nhiều hơn, nhân dân ngày càng hạnh phúc và ấm no; tạo sự đồng thuận của người dân.

Tại Hội nghị lần thứ nhất Đảng ủy Bộ Nội vụ hôm 10.3, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cũng khẳng định: "Định hướng của Bộ Chính trị trong việc sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị hành chính là để chuẩn bị cho sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới, với mục tiêu là mở rộng không gian, tạo động lực phát triển, đảm bảo sự ổn định lâu dài của đất nước. Sẽ không có chuyện sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị hành chính ngày hôm nay nhưng tiếp tục sắp xếp, tổ chức lại ở thời điểm khác".

Theo bà Trà, trong tháng 3, Bộ Nội vụ sẽ tập trung triển khai rà soát hệ thống thể chế, chính sách phục vụ việc sắp xếp, sáp nhập tỉnh, xã. Trong đó cần tập trung hoàn thiện hồ sơ đối với luật Tổ chức chính quyền địa phương, luật Cán bộ, công chức, luật Việc làm; xây dựng và trình cấp có thẩm quyền các nghị định, thông tư liên quan.

Tăng cường cho cấp cơ sở bộ máy mới hiệu quả

Các chuyên gia cho rằng cùng với công tác sáp nhập, phải tăng cường về nhân lực, tài chính, cơ sở vật chất để cấp cơ sở đáp ứng được nhiệm vụ, giúp bộ máy mới hoạt động hiệu quả.

Tại Kết luận 127 về tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy, Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu xác định rõ các mô hình chính quyền địa phương cấp xã đối với khu vực đô thị, nông thôn, miền núi, đồng bằng, hải đảo, quy mô dân số, diện tích, lịch sử, văn hóa, các vấn đề về KT-XH, quốc phòng, an ninh, dân tộc, tôn giáo... Cùng đó, xây dựng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, định biên của chính quyền địa phương cấp xã. Làm rõ mối quan hệ công tác giữa các cấp chính quyền địa phương (giữa cấp tỉnh và cấp xã); mối quan hệ công tác theo ngành dọc từ T.Ư đến cấp xã; xác định rõ các điều kiện bảo đảm để chính quyền cấp xã hoạt động hiệu quả trước, trong và sau khi sắp xếp…

Việc tăng cường cho cấp cơ sở (hay cấp xã hiện nay) là vấn đề được nhiều chuyên gia nhấn mạnh khi sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, xã và bỏ cấp huyện. Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Tiến Dĩnh cho rằng việc tăng cường cho cấp xã (cơ sở) không chỉ con người, kinh phí, ngân sách mà tất cả các điều kiện khác để thực hiện tốt nhiệm vụ, đáp ứng yêu cầu cao hơn sau khi bỏ cấp huyện.

Ông Dĩnh phân tích công an xã hiện nay ít nhất là 5 người, có thể sắp tới phải hơn. Tương tự, bộ máy công chức xã hiện nay từ 21 - 25 người, nếu bỏ cấp huyện thì phải hơn, vì nhiều việc hơn. Cùng với con người, chế độ chính sách, lương cho cán bộ ở xã cũng phải tăng lên.

Cùng quan điểm, ông Vũ Văn Phúc, Phó chủ tịch Hội đồng Khoa học các cơ quan Ðảng T.Ư, nguyên Tổng biên tập Tạp chí Cộng sản, cho rằng khi thực hiện sáp nhập tỉnh, sắp xếp xã và bỏ cấp huyện, quy mô, nhiệm vụ cấp xã sẽ lớn hơn. Điều này đòi hỏi năng lực, trình độ của cấp xã phải được nâng lên. Muốn vậy, trước hết phải tăng cường đội ngũ cán bộ, nhất là cấp ủy viên ở cấp cơ sở. Ông Phúc đề nghị tăng cường cán bộ ở cấp huyện về cấp cơ sở để giúp nâng cao năng lực của cán bộ ở cấp xã mới có thể đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của người dân, doanh nghiệp. Cùng đó, theo ông Phúc, nên bỏ việc phân biệt công chức cấp xã với công chức cấp huyện, tỉnh như hiện nay, thực hiện thống nhất một chế độ công vụ, đồng thời tăng chế độ về tiền lương, chính sách cho công chức ở cấp cơ sở.

Ông Vũ Văn Phúc cũng cho rằng khi thực hiện sáp nhập, sắp xếp tỉnh, xã và bỏ cấp huyện, cần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho cấp cơ sở theo đúng tinh thần mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: "Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm". "Quan trọng nhất là T.Ư, cấp tỉnh cũng phải có quy định khung để cấp cơ sở chủ động giải quyết công việc ở ngay địa phương. Không phải việc gì cũng xin ý kiến cấp tỉnh được", ông Phúc phân tích.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội Quốc hội Tạ Văn Hạ thì cho rằng để đẩy mạnh phân cấp phân quyền cho cấp cơ sở, trước hết cần quy định rõ chức năng, nhiệm vụ của cấp đó trong hệ thống tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Theo ông Hạ, nếu bỏ cấp huyện, thì cấp cơ sở hay cấp xã sẽ là cấp gần dân nhất, trực tiếp giải quyết công việc của người dân. Nhiều công việc trước đây thuộc nhiệm vụ của cấp huyện sẽ được đưa về cấp xã. Với chức năng, nhiệm vụ như vậy, tăng cường con người, điều kiện cơ sở vật chất là việc chắc chắn phải làm. "Đặc biệt phải lưu ý đến tính đặc thù của vùng nông thôn, miền núi, nhất là đặc thù về dân cư, văn hóa cũng như trình độ phát triển", ông Hạ lưu ý.

Cũng theo ông Hạ, khi thực hiện sáp nhập, sắp xếp, sẽ có một bộ phận cán bộ, nhất là cán bộ công chức cấp xã không thể tiếp tục làm nhiệm vụ. Vì vậy, cần phải nghiên cứu đảm bảo chế độ, chính sách hoặc sắp xếp đối với những đối tượng này.

Lê Hiệp - Thu Hằng

Nguồn: thanhnien.vn